‘De aanslag’ van Harry Mulisch, een klassieker in de Nederlandse literatuur, wordt na dertig jaar nog steeds veel gelezen. Het is een interessant verhaal, dat over de schuldvraag van De Tweede Wereldoorlog gaat. De rode draad in het boek zijn de vragen: ‘Wie was schuldig en hoe gaat diegene met die schuld om?’ en ‘Mag je mensen opofferen om anderen te redden?’
In het begin van het boek vind de ‘De aanslag’ plaats. Fake Ploeg, een inspecteur van politie die bekend staat om zijn verraad aan de Duitsers, wordt doodgeschoten voor het huis van de familie Korteweg. De heer Korteweg en zijn dochter Karin slepen de dode man voor het huis van de familie Steenwijk. Ook deze familie probeert tevergeefs het lijk te verplaatsen. Anton Steenwijk, toen 12 jaar, wordt door de Duitsers in een auto gezet en ziet nog net zijn huis in brand gaan, maar weet verder niet wat er gebeurt is. Hij wordt door de Duitsers in een politiecel gezet. Het boek gaat over het leven van Anton en hoe hij er achter komt wat er allemaal is gebeurd.
Harry Mulisch laat Anton verschillende mensen die met ‘De aanslag’ te maken hadden in gesprek komen. Hierdoor kom je er als lezer achter hoe die mensen over de gebeurtenis denken. Als eerste komt hij in de politiekelder een vrouw tegen die hem vertelt wat Fake Ploeg allemaal heeft gedaan en dat hij terecht is neergeschoten. Later blijkt deze vrouw Truus te zijn die samen met Cor Takes de moord heeft gepleegd. Ze heeft het wel moeilijk met de gevolgen voor Anton, van wie beide ouders en zijn broer Peter geëxecuteerd zijn. Anton blijkt verliefd geworden te zijn op het gezicht van Truus, want later trouwt hij met Saskia die op haar lijkt. Tijdens de ontmoeting van Anton met Cor Takes ervaar je hoeveel invloed de ellende van de oorlog nu nog heeft.
Tijdens de demonstratie komt Anton Fake Ploeg junior tegen. Fake vindt dat zowel zijn vader als de ouders van Anton onschuldig om het leven zijn gekomen, hij ziet geen verschil. Ik vindt het heel vreemd dat Fake niet ziet, of niet wil zien, hoeveel ellende zijn vader heeft bezorgd aan de verzetstrijders.
Op het eind ontmoet Anton zijn oude buurmeisje Karin, die zich wel schuldig voelt. Ze heeft samen met haar vader het slachtoffer voor het huis van familie Steenwijk gelegd en daarmee deze familie opgeofferd, omdat ze de andere buren wilden sparen. Met die buren hadden ze niet veel contact, maar die hadden joodse onderduikers in huis, iets waar Anton niets van wist.
De oorlog heeft zware gevolgen voor vele mensen gehad. Ze hebben moeilijke keuzes moeten maken, vaak onder tijdsdruk of bedreiging. Hierdoor hebben ze dingen gedaan, die niet altijd zonder spijt of narigheid zijn gebleven. Het is niet voor niets dat er veel boeken over geschreven zijn en dat die boeken nu nog steeds zoveel gelezen worden. Die ellende van de oorlog, die spanning, het verdriet en al die doden … Waarom? Ik hoop het nooit mee te maken!
Bronnen:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten